هورمون رشد (GH) هورمونی است که از بخش پیشین هیپوفیز یا آدنوهیپوفیز آزاد می‌شود
میزان ترشح هورمون رشد در کودکان در ساعات اولیه خواب ، بسیار زیاد است بنابراین کودکی که دچار کمبود خواب یا بی نظمی در خواب باشد، در رشد او اختلال رقم می خورد.
هورمون رشد در متابولیسم پروتئین، کربوهیدرات و لیپیدها دخالت دارد و هدف نهایی آن افزایش بیوسنتر پروتئین‌ها در سلول است تا بدین وسیله، سبب رشد ابعادی و تعدادی سلول‌ها شود. همچنین این هورمون سبب تحریک صفحات رشد استخوان‌های طویل، قبل از سن بلوغ می‌شود اما بعد از سن بلوغ به دلیل استخوانی شدن این صفحات، رشد استخوان‌ها به صورت قطری ادامه خواهد داشت. هورمون رشد علاوه بر افزایش قد اثر گذاری‌های دیگری نیز دارد]
- کاهش جذب گلوکز توسط کبد
- افزایش گلوکونئوژنزی در کبد
- نقش داشتن در هومئوستاز
علت انجام آزمایش اندازه گیری هورمون رشد
- بررسی غیر طبیعی بودن رشد در کودکان -ژیگانتیسم یا کوتولگی-
- بررسی بزرگسالان مبتلا به آکرومگالی
- بررسی روند درمانی در طی درمان با هورمون رشد
میزان طبیعی هورمون رشد به قرار زیر است:
- در مردان: کمتر از ۵ نانو گرم بر میلی لیتر -5 ng/ml- یا کمتر از 226 پیکو مول بر لیتر –pmol/l
- درزنان: کمتر از ۱۰ نانو گرم بر میلی لیتر یا کمتر از ۴۵۲ پیکو مول بر لیتر
- در اطفال: کمتر از ۲۰ نانو گرم بر میلی لیتر یا کمتر از 904 پیکو مول بر لیتر
- میزان طبیعی هورمون رشد در طول روز تغییر می کند؛ بنابراین ممکن است برای تایید آن، آزمایش های دیگری هم انجام شود تا نشان دهند کاهش میزان هورمون رشد -که می تواند طبیعی هم باشد- به معنای کارکرد غیر طبیعی غده هیپوفیز است یا خیر.
- اغلب اندازه گیری IGF-1 در خون همزمان با آزمایش هورمون رشد انجام می شود. افزایش میزان IGF-1 به همراه افزایش میزان هورمون رشد، به معنی وجود آکرومگالی است. در این موارد از غده هیپوفیز MRI انجام می شود.
- آزمایش سرکوب هورمون رشد، میزان هورمون رشد را قبل و بعد از خوردن گلوکز در فرد اندازه گیری می کند. به طور طبیعی، میزان هورمون رشد بعد از خوردن گلوکز به کمتر از ۱ نانوگرم بر میلی لیتر کاهش می یابد. اگر هورمون رشد بالا بماند ممکن است نشان دهنده آکرومگالی باشد.
- آزمایش تحریک هورمون رشد میزان هورمون رشد را در خون قبل و بعد از تزریق انسولین و یا آرژینین اندازه گیری می کند. آزمایش تحریک هورمون رشد ممکن است برای بررسی کمبود هورمون رشد نیز انجام شود. به طور طبیعی، میزان هورمون رشد بعد از دریافت انسولین و یا آرژینین افزایش می یابد. اگر هورمون رشد بعد از دریافت انسولین و آرژینین افزایش نیافت یعنی هورمون رشد وجود ندارد./
تست تحریکی هورمون رشد با کلونیدین
کاربرد:
این تست برای بررسی ذخیره هورمون رشد در آدنو هیپوفیز و تشخیص کمبود هورمون رشد (Growth Hormone Deficiency= GHD) مورد استفاده قرار می گیرد. شایعترین علامت این بیماری در بچه ها کاهش سرعت رشد قد به ازای 5 سانت در هر سال نسبت به منحنی رشد طبیعی و افزایش چربی دور کمر و صورت می باشد و در بزرگسالان کاهش انرژی و توده عضلانی می باشد. تست های تحریک کننده هورمون رشد به دو دسته تقسیم بندی می شود: فیزیولوژیک : مثل ورزش و خواب که باعث افزایش ترشح هورمون رشد شده و فارماکولوژیک (با استفاده از ترکیبات دارویی مثل آرژنین، گلوکاگون، انسولین و کلونیدین )بدلیل ماهیت ترشح ضربانی هورمون رشد باید برای افتراق وضعیت نرمال ترشح هورمون رشد از GHD از یک ترکیب تحریک کننده فارماکولوژیک یا فیزیولوژیک مثل انسولین، گلوکاگون، آرژنین یا کلونیدین برای این منظور استفاده می کند. کلونیدین (آلفا – 2 – آدرنرژیک آگونیست) به عنوان یک ترکیب تحریک کننده آدنوهیپوفیز (از طریق تحریک GHRH آندوژنز) باعث افزایش ترشح هورمون رشد در حالت نرمال می شود. بعنوان یک تست غربالگری جهت بررسی ترشح هورمون رشد عمل می کند. کلونیدین در معده جذب شده و از طریق سیستم گردش خون به مغز رسیده و طی 60-30 دقیقه بعد از خوردن کلونیدین اثر تحریکی آن برای ترشح هورمون رشد شروع شده و طی 4-2 ساعت به پیک اثر آن برسد. یک افزایش با شیب تندی (steep rise) در فاصله بین 60 الی 90 دقیقه بعد از خوردن کلونیدین دیده می شود.